اگر یک دهه قبل تصمیم به انتخاب شغل داشتید، احتمالا خانواده و جامعه به شما توصیه می‌‌کردند که شغلی در زمینه‌ی پزشکی یا مهندسی انتخاب کنید. اما در دنیای امروز به دلیل شرایط اقتصادی ایران و تغییر دیدگاه‌ها نسبت به عنوان‌های شغلی، افراد بسیاری شما را تشویق می‌کنند که شغلی را انتخاب کنید که درآمد بالایی داشته باشد. عده‌ای هم به شما می‌گویند شغلی را انتخاب کنید که به آن علاقه دارید در این صورت حتی یک روز هم مجبور نیستید که کار کنید. کدام یک از این افراد درست می‌گویند؟ در حقیقت هر کدام از این افراد، فقط به یک بعد از انتخاب شغل اشاره می‌کنند. شما باید شغل خود را طوری انتخاب کنید که با علایق، استعدادها، مهارت‌ها، ارزش‌ها و شخصیت شما هماهنگ باشد. برای این منظور باید خودتان را خوب بشناسید. یکی از ابزارهایی که می‌تواند در این راه به شما کمک کند، آزمون های شغلی هستند. ما در این مقاله قصد داریم ۵ تست شغلی معتبر را به شما معرفی کنیم. به یاد داشته باشید که آزمون شغلی یک راه میان‌بر برای انتخاب شغل نیستند و شما را از صرف زمان برای شناخت خودتان بی‌نیاز نمی‌کنند. ولی به شما کمک می‌کنند که خودتان را از زوایای مختلفی بررسی کنید.
۱- آزمون شغلی شخصیت شناسی MBTI (مایرز بریگز)
رایج‌ترین تست شخصیت‌شناسی که برای انتخاب شغل مناسب استفاده می‌شود، تست MBTI است. این تست چهار بعد شخصیتی را اندازه می‌گیرد. این چهار بعد عبارتند از :
- از کجا انرژی می‌گیرید؟ از صرف وقت با دیگران ( برونگرا- E) یا تنها بودن با خودتان (درونگرا-I) ؟
- اطلاعات موردنیازتان را چطور جمع آوری می‌کنید. آیا به این توجه می‌کنید که چه چیزی واقعیت دارد و بیشتر به آنچه که با حواس‌تان درک می‌کنید توجه دارید (حسی- S) یا به دنبال معنای عمیق‌تری در اطلاعات هستید و سعی می‌کنید بین واقعیت‌های به ظاهر جدا از هم ارتباط و الگویی پیدا کنید (شهودی-N)
- چطور تصمیم می‌گیرید؟ آیا وضعیت را تجزیه و تحلیل می کنید و بر اساس منطق تصمیم می‌گیرید (منطقی-T) یا ترجیح می‌دهید احساسات‌تان را دنبال کنید؟ (احساسی-F)
- در زندگی روزمره چطور عمل می‌کنید؟ آیا ترجیح می‌دهید که همه چیز منظم باشد و یک راه برنامه‌ریزی‌شده را دنبال کنید تا به اهداف‌تان برسید ( قضاوت‌گر-J) یا اینکه یک برنامه‌ی مشخص را محدود‌کننده می‌دانید و ترجیح می‌دهید که انعطاف پذیر باشید و آماده‌ی کسب اطلاعات و تجارب جدید باشید. (ادراکی-P)
بر اساس این چهار بعد، ۱۶ نوع شخصیت وجود دارد و هر فردی در یکی از این شخصیت‌ها طبقه‌بندی می‌شود. این آزمون به شما کمک می‌کند که درک کنید جهان را چطور می‌بینید و تفسیر می‌کنید و در آن دست به عمل می‌زنید و بر همین اساس مشاغلی را با شخصیت شما سازگار هستند و احتمالا رضایت شغلی بیشتری برای شما به همراه می‌آورند به شما معرفی می‌کند.
۲- تست رغبت سنج شغلی هالند
تست شغلی هالند یکی دیگر از آزمون های شخصیت شناسی برای انتخاب شغل مناسب است. جان هالند که یک روانشناس بود، اعتقاد داشت که هر انسانی ترکیبی از شش تیپ شخصیتی است. این شش تیپ شخصیتی عبارتند از:
واقع‌گرا: افراد واقع‌گرا بیشتر به مشاغلی علاقه دارند که نیاز به استفاده از ابزار ، ماشین آلات و فعالیت‌های فیزیکی دارد. همچنین از کار با حیوانات و گیاهان لذت می‌برند. این افراد دوست دارند نتیجه‌ی کاری را که انجام می‌دهند به صورت ملموس ببینند و به طور کلی از فعالیت‌های اجتماعی مثل آموزش دادن به افراد یا دادن اطلاعات به آن‌ها اجتناب می‌کنند.
جست‌و‌جو‌گر: جست‌و‌جو‌گرها افراد کنجکاوی هستند که از جستجوی حقایق و درک آن‌ها لذت می برند. آن‌ها بیشتر به مشاغلی که شامل نظریه‌ها، تحقیق و حل مسائل ریاضی و علمی است علاقه دارند و به کارهای مدیریتی، فروش، و کارهایی که نیاز به قانع کردن افراد دارد، میل چندانی ندارند.
هنری: هنری‌ها افرادی هستند که به کارهای خلاقانه مثل نوشتن، موسیقی، هنرهای دستی و زبان علاقه دارند. این افراد قوه‌ی تخیل خوبی دارند و مایلند که چیزی ابتکاری و منحصر به فرد خلق کنند. آن‌ها سعی می‌کنند از فعالیت‌های منظم یا تکراری دوری کنند.
اجتماعی: این افراد که هالند به آن‌ها مددکار هم می‌گفت، به مشاغلی علاقه دارند که بتوانند به دیگران کمک می کند یا به آن‌ها خدمت کنند. مددکارها افراد دلسوزی هستند که دوست دارند تأثیر کار خود را بر زندگی دیگران ببینند. آن‌ها رغبت چندانی به استفاده از ابزارها و ماشین آلات برای انجام کارها ندارند.
جسور: جسورها افرادی هستند که علاقه دارند بر دیگران تاثیر بگذارند یا آن‌ها را هدایت کنند. آن‌ها در رهبری یا فروش مهارت دارند و سعی می‌کنند از کارهایی که نیاز به مشاهده، تحلیل و تفکر علمی دارد، دوری کنند.
قراردادی: افراد قراردادی به مشاغلی تمایل دارند که شامل کار با داده‌ها، اطلاعات، و پرونده‌هاست. آن‌ها افرادی منظم و دقیق هستند که دوست دارند مراحل یک کار را دنبال کنند و آن را به سرانجام برسانند. آن‌ها ترجیح می‌دهند از فعالیت‌های مبهم و بدون ساختار خودداری کنند.
هالند اعتقاد داشت که هر فردی سه تیپ شخصیتی غالب دارد که بهتر است شغل خود را از مشاغل مناسب برای یکی از این سه تیپ انتخاب کند و از مشاغل مناسب سه تیپ دیگر اجتناب کند. تست هالند در مقایسه با تست MBTI مشاغل متنوع‌تری را به شما پیشنهاد می‌کند.
۳- تست شغل یابی DISC
تست DISC یک تست رفتار شناسی است که رفتارهای شما را از چهار جهت اندازه می‌گیرد. این چهار جهت عبارتند از:
تسلط (D): برای افردی که رفتارهای سلطه‌گرانه دارند، مهم است که بتوانند روی یک موقعیت کنترل داشته باشند. این افراد می‌توانند تغییراتی را که محیط به آن نیاز دارد تشخیص دهند و این قدرت را دارند که تغییرات لازم را ایجاد کنند. این افراد برای نقش‌های رهبری و مدیریت مناسبند.
نفوذ (I): این بعد رفتاری نشان می‌دهد که یک فرد چطور با دیگران ارتباط برقرار می‌کند و روی آن‌ها تاثیر می‌گذارد یا آن‌ها را متقاعد می‌کند. برای این افراد روابط اجتماعی ارزش زیادی دارد. این افراد گزینه‌های مناسبی برای شغل‌های فروش و مدیریت روابط عمومی هستند.
ثبات (S): افرادی که از نظر رفتاری ثبات دارند، افرادی آرام و صبور و وفادارند که از همکاری با دیگران یا پشتیبانی از آن‌ها لذت می‌برند. این افراد به جای اینکه سعی کنند که شرابط را تغییر دهند، سعی می‌کنند با شرایط موجود کار کنند. مدیریت منابع انسانی، مشاوره و مشاغل آموزشی از شغل‌های مناسب برای این افراد است.
وظیفه‌شناسی (C): افرادی که رفتارهای وظیفه شناسانه در آن‌ها قوی است، افرادی هستند که به کیفیت و دقت کارهایی که انجام می‌دهند، توجه می‌کنند. آن‌ها افرادی با استعداد و محتاط هستند که برای مشاغلی مثل حسابداری و برنامه‌نویسی مناسب‌ترند.
بر اساس تحلیل شخصیت DISC سبک رفتاری شما ممکن است یکی از این چهار رفتار به صورت خالص باشد یا ترکیبی از دو رفتار مختلف باشد. نسخه‌های مختلفی از تست دیسک وجود دارد. نسخه‌ای که در ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد، رفتار ذاتی شما، یعنی رفتاری که با آن به دنیا آمدید وکمترین احتمال تغییر را دارد. رفتار شما در محیط کار که متغیر است و رفتارهای روزانه و اجتماعی شما را تحلیل می‌کند. البته تحلیل کامل تست DISC رایگان نیست و شما باید در حال حاضر برای آن هزینه پرداخت کنید.
۴- تست پنج عامل بزرگ شخصیت (Big 5)
تست پنج عاملی یا تست نئو یکی از معتبرترین تست‌های شخصیت‌شناسی است که بر اساس این نظریه به‌وجود آمده است که پنج ویژگی اصلی وجود دارد که شخصیت انسان را تعیین می‌کند. این پنج ویژگی عبارتند از:
آماده‌ی تجربه‌های جدید بودن: این ویژگی به این معنی است که فرد به یادگیری چیزهای جدید علاقه دارد و از تجربه‌های تازه لذت می‌برد. افرادی که در این ویژگی نمره‌ی بالایی می‌گیرند، درباره‌ی جهان و انسان‌های دیگر کنجکاو هستند. آن‌ها خلاقیت و حس زیبایی شناختی بالایی دارند و دامنه‌ی موضوعات مورد علاقه‌ی آن‌ها خیلی گسترده و متنوع است. این افراد در مشاغل فلسفی، هنری احساس رضایت می‌کنند.
روان‌رنجوری: روان‌رنجوری به ثبات عاطفی و میزان احساسات منفی فرد اشاره دارد. فردی که نمره‌ی روان‌رنجوری بالایی دارد، از نظر عاطفی بی ثبات است، احساسات منفی مثل تحریک پذیری، اضطراب، شرم، غم و ناامیدی را بیشتر تجربه می‌کند. این افراد بهتر است مشاغلی داشته باشند که در آن‌ها حساس بودن از آرام و باثبات بودن مهم‌تر است. مشاغل هنری، نویسندگی و مشاغلی که امکان دورکاری دارند برای این افراد مناسب‌تر است. در مقابل افرادی که روان‌رنجوری پایینی دارند می‌توانند انواع مشاغل مخصوصا مشاغلی که با استرس و مسئولیت زیادی همراهند، مثل مشاغل خلبان، آتش‌نشان، جراح، سیاست‌مدار و … بر عهده بگیرند.
وظیفه شناسی: افرادی که وظیفه‌شناسی بالایی دارند، افرادی هدف‌گرا و قابل اعتماد هستند که به جزییات توجه زیادی دارند. این افراد سعی می‌کنند برای همه‌چیز برنامه‌ریزی کنند و کارها را در مهلت تعیین شده به اتمام برسانند. برای این افراد مشاغل روتین یا مشاغلی که نیاز به مسئولیت پذیری بالا دارد مناسب است.
برون‌گرایی: افراد برونگرا، پر انرژی و پر حرف هستند و به راحتی می‌توانند ابراز وجود کنند. آن‌ها معمولا کسانی هستند که مکالمات را شروع می‌کنند و از مرکز توجه بودن لذت می‌برند. این افراد در مشاغلی که نیاز به ارتباط بیشتری با دیگران دارد احساس بهتری دارند.
موافق بودن: موافق بودن به معنی این است که فرد تا چه اندازه می‌تواند به راحتی با دیگران کنار بیاید. افرادی که در این ویژگی نمره‌ی بالایی دارند در برابر دیگران صبورتر و همدل‌ترند و در مشاغلی که می‌توانند به دیگران کمک کنند و در زندگی آن‌ها تاثیر مثبت بگذارند، خوشحال‌ترند. در حالیکه که افراد با نمرات پایین‌تر بیشتر اهل رقابت با دیگران هستند، و در مشاغلی که لازم نیست با دیگران ارتباط احساسی داشته باشند، موفق‌ترند.
تست پنج عاملی یک فرم کوتاه ۶۰ سوالی دارد که فقط این پنج عامل را می‌سنجد و یک فرم بلند ۲۶۰ سوالی دارد که برای هر عاملی زیرمجموعه‌ای از عوامل دیگر را هم اندازه می‌گیرد. فرم طولانی نتیجه‌ی دقیق‌تری دارد. در صورتی که قصد انجام این تست را دارید، بهتر است آن را زیر نظر یک روانشناس انجام دهید.
۵- تست شغلی استعداد یابی اوکانر
تست اوکانر یک تست استعدادیابی است که به وسیله‌ی جانسون اوکانر محقق و روان‌سنج آمریکایی به وجود آمد. او اعتقاد داشت فردی که استعدادها و نقاط قوت خود را بشناسد، می‌تواند از بین فرصت‌هایی که جهان در اختیار او قرار می‌دهد انتخاب‌های بهتری داشته باشد. امروز حدود چهل سال از مرگ اوکانر گذشته است اما بنیاد تحقیقاتی جانسون اوکانر که یک موسسه‌ی غیرانتفاعی است که تلاش می‌کند به مردم کمک کند شغلی را انتخاب کنند که بیشترین رضایت را برای آن‌ها به همراه دارد.
نکته‌ای که درباره‌ی تست‌های استعدادیابی وجود دارد این است که استعدادهای ذاتی هر کس در طول زندگی او ثابت می‌مانند. در حالیکه نتایج تست‌های شخصیت شناسی بعد از گذشت مدتی دیگر اعتبار اولیه را ندارند. چرا که شما شخصیت خودتان را توسعه می‌دهید در حالی که نمی‌توانید استعدادهای ذاتی خود را تغییر دهید.
تست اوکانر ۱۲ استعداد شما را مورد بررسی قرار می‌دهد و این استعدادها را به ترتیب قوت آن‌ها در شما رده‌بندی می‌کند. دو استعداد برتر شما استعدادهایی هستند که اگر شغل‌تان را مرتبط با آن‌ها انتخاب کنید، بیشترین رضایت شغلی را خواهید داشت.
مزایای استفاده از تست های شغلی
آزمون های شغلی طراحی شده‌اند تا به افراد کمک کنند که استعدادها، علایق، و مهارت‌های خود را بهتر بشناسند و آن‌ها را به سمت مشاغلی که با این استعدادها و توانایی‌ها متناسب است، راهنمایی کنند. همه‌ی ما تا حدودی با ویژگی‌های شخصیتی خود آشنا هستیم اما ممکن است ویژگی‌هایی داشته باشیم که پیش از این به آن‌ها توجه نکرده‌ایم. این تستها با قرار دادن شما در یک گروه شخصیتی به شما این امکان را می‌دهند که آن ویژگی‌هایی را که پیش از این مورد توجه قرار نداده‌اید ببینید.
شما ممکن است یکی دو شغل را در ذهن داشته باشید که تصور می کنید به آن‌ها علاقه دارید یا در آن‌ها استعداد دارید. اما مشاغلی هم هستند که با شخصیت شما همخوانی دارند و ممکن است هرگز به آن‌ها فکر نکرده باشید. این آزمونها به شما این فرصت را می‌دهند که این مشاغل را هم در نظر بگیرید.
معایب استفاده از تستها و آزمونهای شغلی
مهم‌‌ترین ایرادی که به تست های شغلیمی‌توان گرفت، این است که این آزمونها همه‌ی ویژگی‌های شخصیتی و ابعاد انسان را نمی‌سنجند.
به عنوان مثال در هیچ یک از این تستها حس شوخ‌طبعی شما در نظر گرفته نمی‌شود. به این نکته توجه نمی‌شود که شما در مدیریت زمان مهارت دارید یا نه. ممکن است درونگرا باشید اما در برقراری ارتباط با دیگران ماهر باشید. همه‌ی آنچه که شما هستید با تعداد معدودی سوال مشخص نمی‌شود.به علاوه این تستها اختلافات فرهنگی، موانع اقتصادی و اجتماعی را در نظر نمی‌گیرند.
موضوع دیگر این است که نتایجی که از این تستها به دست می‌آید، همیشگی نیست. علایق شما در آینده تغییر می‌کنند. ممکن است مهارتی را نداشته باشید اما در آینده آن را یاد بگیرید. به نظر می‌رسد این تستها بیشتر از آنکه انسان را به یادگیری، پیشرفت و تغییر تشویق کنند، با دسته بندی او مشاغل خاصی را پیشنهاد می‌دهند.
شما ممکن است به گفتگو و ارتباط با افراد دیگر علاقه‌مند باشید، اما به دلیل اضطراب اجتماعی از دیگران فاصله بگیرید. پس شاید بهتر است، به جای اینکه خودتان را به عنوان درونگرایی که ترجیح می‌دهد شغلی داشته باشد که کمترین ارتباط را با دیگران داشته باشد، در نظر بگیرید، به دنبال این باشید که با کمک یک روانشناس اضطراب اجتماعی خود را درمان کنید.
نکته‌ی دیگری که وجود دارد این است که شما به تست های شغلی بر اساس تصور و احساسی که درباره‌ی خودتان دارید، پاسخ می‌دهید. اگر شناختی نسبتا خوبی از خودتان نداشته باشید، اگر موقع جواب دادن به سوال‌ها خسته باشید، استرس داشته باشید، یا اینکه بی‌حوصله باشید و بخواهید به سرعت به سوال‌ها جواب بدهید. نتیجه‌ی تست دیگر معتبر نخواهد بود.
جمع‌بندی: چرا تست شغلی مناسب است؟
تست های شغلی انواع مختلفی دارند. بعضی از آن‌ها تست‌های استعدادیابی هستند، این تستها به شما کمک می‌کنند، اگر استعداد برجسته‌ای دارید اما آن را چندان جدی نگرفته اید یا نامی برای آن در ذهن‌تان ندارید، آن را شناسایی کنید و بیشتر جدی بگیرید.
تست‌های شخصیت شناسی با قرار دادن شما در یک گروه شخصیتی می‌توانند به شما کمک کنند که بعضی از ویژگی‌هایی را که مربوط به گروه شخصیتی شماست اما شما قبلا به آن‌ها دقت نکرده‌اید را بهتر بشناسید. اما همه‌ی تستها زمانی موثرند که شما شناخت نسبتا خوبی از خودتان داشته باشید و در نهایت باید بدانید که یک تست فقط یک تست است. نباید نتایج آن را بیش از حد جدی بگیرید. این تستها نمی‌توانند همه‌ی ویژگی‌های مهم شخصیتی شما را در نظر بگیرند و حتی اگر می‌توانستند هم ما ممکن است نتوانیم سوالات را به دقت جواب دهیم.
ممکن است در حالت روحی باشیم که خودمان را از چیزی که هستیم کمتر ببینیم. ممکن است زمانی که به سوالاتی درباره‌ی علایق و ارزش‌هایمان جواب می‌دهیم، نه با ذهنیت خودمان، بلکه با ذهنیتی که والدین‌مان به ما داده‌اند و درون خودمان واقعا به آن‌ها باور نداریم جواب بدهیم. پس تستها صرفا یک ابزار کمکی هستند، برای اینکه بتوانیم از زوایای دیگر هم به خودمان نگاه کنیم. مسیر شغلی یک مسیر یک روزه نیست. شما در تمام طول زندگی‌تان این فرصت را دارید که هر روز خودتان را بیشتر بشناسید و بیشتر به سمت شغلی که شادی و رضایت را برای شما به ارمغان می‌آورد حرکت کنید.
دیدگاه شما چیست؟